Табышмаклар

Табышмаклар

Табышмак — исеменнән үк күренүенчә, күмәк эчендә берең әйткәннең мәгънәсен икенче кешедән таптыру өчен генә башкарыла торган фольклор. (Ягъни ул җыр кебек ялгыз да үтәлми, көйләп тә әйтелми.)

Табышмаклар хәзер тик юаныч әйбере булып, зиһен сынашуга һәм, шул ук вакытта, бирелгән сурәтләмәсе аркылы нәфислек тойгысын канәгатьләндерүгә хезмәт итәләр. Зурларга караганда, аны күбрәк балалар һәм яшьләр арасында яратып әйтәләр. Педагогик әһәмияте зур булганлыктан, аларның башлангыч дәреслекләрдә һәм мәктәпләрдә тәрбия чараларыннан берсе итеп тә кулланылуын күрәбез.

Ләкин элекке заманнарда табышмакларның роле болар белән генә чикләнеп калмыйча, тагын да киңрәк, тагын да катлаулырак булган һәм аны әйтешү яшьләр арасында да җитди бер эш, хәтта изге бер йола итеп каралган.

* Югалткан әйберең түгел, − 
Эзләмичә тапмыйсың. 
(Табышмак) 
* Әйткәч, беләсегез килә, 
Белгәч, көләсегез килә. 
(Табышмак) 
* Утыз тештән чыккан − утыз адәмгә җәелә. 
(Мәкаль) 
* Моны миңа сөйләде Алдар, 
Әгәр сиңа очраса, 
Ул сине дә алдар; 
Болар барсы да ялган, 
Ялган булса да, 
Ак кәгазьгә язылган. 
(Әкият) 
* Үлчәүләрдә үлчәнми, 
Базарларда сатылмый. 
(Акыл) 
* Аршынлы түгел, потлы түгел, 
Һәркемдә бар. 
(Акыл) 
* Бер байлык бар − янмый, 
Карак та урлый алмый, 
Төшеп тә югалмый. 
(Белем) 
* Акыллы чәчә барыр, 
Акылсыз җыя барыр. 
(Белем) 
* Ачыдан ачырак, татлыдан татлырак, 
Усалдан усалрак, дөрестән дөресрәк 
Нәрсә бар дөньяда? 
(Тел) 
* Акчасыз керәсең, хәзинә алып чыгасың. 
(Мәктәп) 
* Агач түгел − яфраклы, 
Тун түгел − тегелгән. 
(Китап) 
* Кабат-кабат катлама, 
Акылың булса ташлама. 
(Китап) 

Җир өстендә күп кешеләр 
Кар өстенә кара солы чәчәләр. 
(Язу) 
* Бишәү чәчә, берәү жыя. 
(Язу, уку) 
* Иген чәчте биш малай, 
Урдылар ике агай. 
(Язу, уку) 

Тау аркылы ук аттым, 
Аткан угым югалттым. 
(Йолдыз атылу) 
* Сыр-сыр сыры бар, 
Алты төрле нуры бар, 
Җиде кат күккә юлы бар. 
(Салават күпере) 
* Урманда урынсыз, 
Кырда койрыксыз. 
(Җил)